آیا باهوش ها کمتر خطا می کنند؟ (9)
با توجه به این که آدم هر چقدر هم باهوش باشد و دانشش گسترده و تفکر منطقی‌اش پیشرفته باشد و در به کرسی نشاندن حرفش چیره‌دست باشد، پاشنه‌ی آشیلی دارد و آن این که بسیاری از اوقات باورهایی را تحت تاثیر عواملی غیر شناختی می‌پذیرد و در درستی آنها نیز شک نمی‌کند.
پیش از این برای من سوال بود که چطور می‌شود بعضی آدم‌های بزرگ و باهوش اشتباه‌های فاحشی می‌کنند و چقدر هم بر آنها اصرار دارند. همچنین آدم‌های باهوش و باسوادی را می‌شناختم که دقیقا اعتقاد نادرست پدرش (اتفاقا عالم ودانشمند بزرگی بود) را داشت و از آن دفاع می‌کرد.
چرا آدم‌های بزرگ اشتباهات بزرگی می‌کنند؟ جوابی که به آن (با توجه با نکاتی که تو این چند پست آمده) رسیده‌ام این است:
این سوال را باید به دو سوال تجزیه کرد؟
- چرا آدم‌های بزرگ (باهوش و باسوادی که به سبب این دو به شهرتی رسیده‌اند) اشتباه می‌کنند؟ چون بعضی از باورهایشان نه تحت تاثیر تحلیل و تفکر منطقی بلکه تحت تاثیر عوامل دیگری مثل تقلید، عشق، نفرت، طمع، ترس و... در آنها شکل می‌گیرد.
- چرا اشتباهات آنها بزرگ است؟ بزرگ بودن اشتباهات آنها به خاطر بزرگ بودن خود آنهاست. چون با توجه به بزرگی آنها ما از آنها انتظار چنین چیزی را نداریم دوم اینکه اشتباه آنها مثل شکستن کشتی است که هم خودشان غرق می‌شوند و هم سرنشینان آن.
دو سخن از شهید مطهری:
ما غزالى را مرد بسیار بزرگى مى دانیم (یعنى مرد مفکّر فوق العاده اى است) اما آدمهاى بزرگ اشتباههاى بزرگ هم دارند.[1]
عمده مطلب این است که ما ببینیم چه عواملى سبب شده است که متکلمین چنین نظریه اى بدهند. معمولا نظریاتى که بطلان آنها واضح است، براى کسى که ابتداء به این نظریات توجه مى کند مایه تعجب مى شود که چگونه افرادى صاحب اندیشه و صاحب فکر آمدهاند چنین حرفى زده اند ولى اگر انسان از همان راهى برود که اینها رفته اند که بعد به یک بن بستى رسیده اند که نمى توانسته ند جز به این وسیله خود را از آن بن بست نجات بدهند آن وقت تعجب او برطرف مى شود و مى بیند که چنین نظریه اى را هم در اینجا مى شود ابراز کرد.
همیشه مهمل ترین حرفها را بزرگان گفته اند یعنى افراد عادى در شأنشان نیست و نمى توانند که اینقدر چرند بگویند.
یک بقال حداکثر چرندى که مى تواند بگوید این است که بگوید حسن آمد و حال آنکه نیامده باشد ولى یک شخصیت علمى و یک عالمى که هزاران تحقیق عالمانه و درست هم دارد اوست که اگر یک وقت چرندى بگوید باید حرف چرندش به اندازه خودش بزرگ باشد.
علت قضیه این است که شخص عامّى مثل کسى است که سر جایش ایستاده است. شخصى که سر جاى خودش ایستاده است اساسا دیگر خطر سقوط ندارد ولى شخص عالم مثل کسى است که یک کوهى در جلو او هست و از این کوه صعود مى کند و بالا مى رود، صدها قدم، هزارها قدم، کیلومترها راه مى رود. قدم اولش موفق است، قدم دومش موفق است، قدم پنجمش، صدمش، هزارمش، دههزارمش همه موفق است ولى در آن قدم ده هزار و یکم که مى خواهد یک قدم جلو بگذارد در همانجاست که یک وقت سقوط مى کند و چندین درجه هم پایینتر از آن شخص عادى که در آن پایین کوه ایستاده است رفته و در آن ته درّه سقوط مىکند.[3]
[1] . مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، ج22، 317
[3] . مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، ج9، 456
لینک: آیا باهوش کمتر خطا می کنند؟ (8)
کلمات کلیدی :
